In de afgelopen drie jaar heeft KIMO Nederland en Belgie met 16 andere partners samengewerkt in het project CleanSea. Dit Europese onderzoeksprogramma stond onder leiding van dr. H. Lesley van het Instituut voor Milieuvraagstukken aan de Vrije Universiteit Amsterdam (IVM VU). De belangrijkste vraag van het onderzoek richtte zich op de verspreiding, samenstelling en het gedrag van zwerfafval in de Europese zeeën. Waarbij met gedrag zowel de verplaatsing door zeestromen als de reactie en decompositie door blootstelling aan zeewater en zon wordt bedoeld.
De belangrijkste bijdrage van KIMO aan het onderzoek was het aanleveren van ruwe data. Deze werd verzameld door een aantal vissersschepen die met ons samenwerken in het Fishing for Litter project. Gedurende de loop van het onderzoek hielden deze schepen een uitgebreid logboek bij van de plaats en locatie waar zei het afval vonden. Bij terugkomst in de haven werden de big-bags die voorzien waren van tijd en geolocatie uitgebreid gemonitord. Door deze data krijgen we inzicht in zowel de plaats, samenstelling als de verplaatsing over tijd van het afval in de Noordzee.
Resultaten
De laatste gegevens hiervoor zijn in de loop van 2015 verzameld en begin 2016 aan het IVM VU aangeleverd. Zij verwerken deze laatste bevindingen in de eindrapportage van het onderzoek. Hoewel het nog te kort is om hier uitspraken over te doen is de rol van KIMO binnen het onderzoek hiermee afgerond.
Enkele gegevens die wel al gedeeld kunnen worden zijn de bevindingen over plastic afval in de aanwezige fauna op de Noordzee. Ruim 80% van alle onderzochte dieren in het onderzoek hadden plastic in hun magen. Dit verschilde van stukjes net, tot complete plastic flessen, die bij zowel vissen als zeevogels in de magen werden aangetroffen. Door de reflectie van het plastic worden de plastic artikelen vaak aangezien voor voedsel.
Een andere vorm van plastic die voorkomt in de magen van zeedieren zijn de zogenaamde microplastics. Dit zijn kleine plastic deeltjes die met het blote oog niet zijn te zien. Wanneer grote stukken zwerfafval lange tijd in het water liggen vallen ze door zon, zout en algen uit elkaar in kleinere delen die de plastic eigenschappen behouden en niet verder afbreken. Daarnaast zijn er nog tal van toiletartikelen waar kleine plastic deeltjes inzitten die in het milieu verdwijnen.
Uit het onderzoek blijkt dat elke theelepel aan bodemsediment van onze zee wel van deze microplastics bevat. Deze worden dan ook opgenomen door de aanwezige fauna zoals algen en plankton waardoor het plastic in de voedselketen komt. Bijkomende probleem is dat veel gifstoffen uit de zee zich hechten aan het plastic en zodoende ook in de voedselketen komen. Daarnaast tasten ze de voorplanting van de dieren aan waardoor de aantallen sterk terug zullen lopen. Wanneer deze basis van de voedselketen in het mariene milieu wordt aangetast zal dit als een kaartenhuis effect hebben op de grotere soorten.
Gevolg en aanbevelingen
Naar aanleiding van het onderzoek hebben de partners een lijst aanbevelingen opgesteld voor beleidsmakers. Met deze aanbevelingen kunnen we samenwerken aan het behalen van een goede milieu toestand in onze zeeën en oceanen. De aanbevelingen zijn terug te vinden op de webpagina http://www.cleansea-project.eu.
Naast deze aanbevelingen heeft KIMO eerdere bevindingen uit het onderzoek meegenomen bij het opstellen van de Green Deal Visserij voor een Schone Zee. Binnen deze Green Deal werkt KIMO samen met verschillende belanghebbende partijen binnen de visserij om samen te werken aan een beter Milieu. Ook het Fishing for Litter project wordt ingebed in deze Green Deal en vormt als voorbeeld bij de aanpak van andere afvalstromen aan boord van Visserijschepen.